Oberon (bulan)

Daripada testwiki
Pergi ke pandu arah Pergi ke carian

Templat:Kegunaanlain Templat:Kotak bulan Oberon Oberon (Tulisan Jawi: اوبرون) atau juga disebut sebagai Uranus IV ialah bulan utama terjauh bagi planet Uranus. Ia merupakan bulan kedua terbesar Uranus dan yang kesepuluh terbesar dalam Sistem Suria. Oberon ditemui oleh William Herschel pada tahun 1787 dan namanya berasal daripada nama raja pari-pari mitos dalam Mimpi Suatu Malam Pertengahan Musim Panas karya William Shakespeare. Sebahagian orbit Oberon berada di luar magnetosfera Uranus.

Oberon mungkin terbentuk daripada cakera akresi yang mengelilingi Uranus setelah pembentukan planet. Bulan ini terdiri daripada ais dan batu-batuan, dan ia mungkin dibezakan melalui teras yang berbatu dan mantel yang berais. Lapisan air mungkin wujud di antara mantel dan teras. Permukaan Oberon yang berwarna gelap dan sedikit merah, kelihatannya terbentuk melalui hentaman asteroid dan komet. Ia dilitupi dengan pelbagai jenis kawah hentaman dengan diameter mencecah sehingga 210 km. Di Oberon juga terdapat rangkaian chasma (graben atau tubir sesar) yang terbentuk ketika sambungan kerak sebagai akibat perluasan bahagian dalam semasa evolusi awal.

Penemuan dan penamaan

Oberon ditemui oleh William Herschel pada 11 Januari 1787 iaitu pada hari yang sama di mana beliau menemui bulan terbesar Uranus, Titania.[1][2] Beliau kemudiannya melaporkan penemuan empat buah lagi bulan,[3] walaupun ia sebenarnya tidak wujud.[4] Untuk hampir lima puluh tahun setelah penemuan tersebut, Titania dan Oberon tidak dicerap oleh alatan lain melainkan kepunyaan Herschel[5] meskipun bulan tersebut boleh dilihat dari Bumi dengan teleskop amatur pada hari ini.[6]

Kesemua bulan Uranus dinamakan sempena watak yang dibuat oleh William Shakespeare atau Alexander Pope. Nama Oberon berasal daripada Oberon, raja pari-pari di dalam kisah Mimpi Suatu Malam Pertengahan Musim Panas.[7] Nama semua empat bulan Uranus dicadangkan oleh anak lelaki William Herschel, John pada tahun 1852 atas permintaan William Lassell,[8] yang telah menemui dua bulan lain, Ariel dan Umbriel, pada tahun sebelumnya.[9] Kata adjektif Oberon dalam bahasa Inggeris adalah Oberonian.[10]

Oberon pada awalnya disebut sebagai "satelit kedua Uranus" dan pada tahun 1848, ia diberikan gelaran sebagai Templat:Nowrap oleh William Lassell,[11] walaupun kadangkala beliau juga menggunakan penomboran William Herschel (dalam penomboran tersebut, Titania dan Oberon diberi angka II dan IV).[12] Pada tahun 1851, Lassell menomborkan empat bulan yang diketahui pada masa itu berdasarkan jaraknya dari Uranus dan semenjak itu Oberon disebut sebagai Templat:Nowrap.[13]

Orbit

Oberon mengorbit Uranus dari jarak sekitar 584,000 km, menjadikannya yang terjauh di antara lima bulan utama Uranus.Templat:Efn Orbit Oberon sedikit sipi dan condong terhadap khatulistiwa Uranus.[14] Tempoh orbitnya adalah sekitar 13.5 hari iaitu sama dengan tempoh putarannya. Dalam kata lain, Oberon mempunyai orbit segerak serta terkunci pasang surutnya (salah satu sisi bulan selalu menghadap Uranus).[15] Sebahagian daripada orbit Oberon berada di luar magnetosfera Uranus.[16] Akibatnya, permukaan Oberon secara langsung disambar oleh angin suria.[17] Hal ini penting kerana hemisfera belakang bulan yang mengorbit di dalam magnetosfera disambar oleh plasma magnetosfera, yang turut berputar bersama dengan planet.[16] Pembedilan ini mungkin mengakibatkan hemisfera belakang menjadi gelap, yang dapat diamati pada semua bulan Uranus kecuali Oberon.[17]

Disebabkan Uranus mengorbit Matahari pada sisinya dan orbit bulannya berada di satah khatulistiwa planet, bulan-bulan tersebut mengalami kitaran musim yang melampau. Kedua-dua kutub utara dan selatan Oberon berada dalam kegelapan selama 42 tahun, dan 42 tahun kemudian terus disinari oleh matahari. Matahari tersebut terbit berhampiran zenit di atas salah satu kutub pada setiap solstis.[17] Lintas terbang yang dilakukan Voyager 2 terhadap Oberon adalah sekena dengan solstis musim panas hemisfera selatan pada tahun 1986, ketika hampir seluruh hemisfera utara berada dalam kegelapan. Setiap 42 tahun, ketika Uranus mengalami ekuinoks dan satah khatulistiwanya bersilang dengan Bumi, penghijaban bulan-bulan Uranus mungkin terjadi. Kejadian seperti itu berlaku selama enam minit dan berjaya dicerap pada 4 Mei 2007 ketika Oberon menghijab Umbriel.[18]

Ciri-ciri fizikal

Kandungan dan struktur dalaman

Oberon merupakan bulan Uranus kedua terbesar selepas Titania dan bulan kesepuluh terbesar di dalam Sistem Suria.Templat:Efn Ketumpatan Oberon adalah 1.63 g/cm³[19] iaitu lebih tinggi daripada ketumpatan tipikal bulan Zuhal di mana ia menandakan bahawa Oberon mempunyai perkadaran komponen ais dan bukan ais yang seimbang.[20] Komponen bukan ais mungkin diperbuat daripada batu dan bahan berkarbon termasuklah sebatian organik yang berat.[15] Kewujudan ais air disokong oleh pemerhatian spektroskopik yang menunjukkan wujudnya ais air berhablur pada permukaan Oberon.[17] Jalur serapan ais air adalah lebih kuat di hemisfera belakang Oberon berbanding hemisfera hadapan. Perkara ini adalah berlawanan seperti apa yang diperhatikan pada bulan Uranus yang lain dimana hemisfera hadapan mempunyai tanda ais air yang lebih kuat.[17] Sebab hal ini berlaku masih belum diketahui tetapi ia mungkin berkaitan dengan pembentukan tanah melalui hentaman pada permukaan yang lebih kuat di hemisfera hadapan.[17] Hentaman meteorit cenderung untuk mengeluarkan ais daripada permukaan, meninggalkan bahan bukan ais yang gelap di belakang.[17] Bahan gelap tersebut mungkin terbentuk melalui proses sinaran metana klatrat atau penggelapan sinaran pada sebatian organik yang lain.[15][21]

Oberon mungkin telah dibezakan menjadi teras berbatu yang dikelilingi oleh mantel berais.[20] Jika ini berlaku, maka jejari teras Oberon (480 km) adalah kira-kira 63% daripada jejari bulan dan jisimnya adalah sekitar 54% daripada jisim bulan (perkadaran ini ditentukan melalui kandungan Oberon). Tekanan di dalam pusat Oberon adalah sekitar 0.5 GPa (5 kbar).[20] Buat masa ini, keadaan mantel berais masih belum jelas. Apabila ais yang mengandungi ammonia atau antibeku lain mencukupi, Oberon mungkin mempunyai lapisan lautan cecair di antara teras dan mantel. Ketebalan lautan ini (jika ia wujud) adalah sehingga 40 km dan suhunya adalah kira-kira 180 K[20] Namun, struktur dalaman Oberon bergantung kepada sejarah termanya yang masih belum diketahui.

Geologi

Fail:Oberon USGS.jpg
Imej warna palsu berunjuran komputer Oberon. Kawasan putih masih belum digambarkan oleh kapal angkasa. Kawah besar dengan dasar gelap (di sebelah kanan tengah) merupakan kawah Hamlet, kawah Othello di kiri bawah dan lembah Chasma Mommur di kiri atas.

Oberon adalah bulan besar kedua tergelap selepas Umbriel.[22] Permukaannya menunjukkan kesan pertentangan yang kuat dimana kebolehpantulannya berkurang daripada 31% pada sudut fasa 0° (albedo geometri) kepada 22% pada sudut sekitar 1°. Oberon mempunyai albedo Bond kira-kira 14%.[22] Permukaannya secara umum berwarna merah, kecuali deposit hentaman yang masih baru, yang biasanya berwarna sedikit biru atau neutral.[23] Oberon sebenarnya merupakan bulan termerah di antara bulan utama Uranus. Hemisfera hadapannya lebih merah berbanding hemisfera belakang kerana ia mengandungi bahan berwarna merah tua yang lebih banyak.[21] Pemerahan permukaan Oberon adalah hasil daripada luluhawa angkasa yang disebabkan pembedilan permukaan oleh zarah bercas dan mikrometeorit.[21] Walau bagaimanapun, asimetri warna Oberon lebih mungkin disebabkan oleh akresi bahan merah yang berpusar dari luar sistem Uranus dan ia berkemungkinan daripada bulan tak nalar, yang akan berlaku terutamanya di hemisfera hadapan.[24]

Ahli sains telah mengenal pasti dua jenis ciri-ciri permukaan pada Oberon iaitu kawah dan chasma ("ngarai"—lekukan yang panjang, dalam dan curam[25] yang barangkali boleh diperikan sebagai lembah rengkahan atau tubir di Bumi).[15] Oberon mempunyai kawah yang paling banyak berbanding bulan-bulan Uranus yang lain dan ketumpatan kawahnya hampir tepu apabila pembentukan kawah baru diimbangi oleh kehancuran kawah yang lama. Bilangan kawah yang banyak menunjukkan bahawa permukaan Oberon merupakan salah satu yang paling purba dalam kalangan bulan Uranus.[26] Garis pusat di Oberon mencecah sehingga 206 kilometer bagi kawah terbesar di bulan tersebut,[26] iaitu kawah Hamlet.[27] Banyak kawah besar dikelilingi oleh lecitan hentaman yang cerah (sistem sinaran) yang terdiri daripada ais.[15] Kawah terbesar, Hamlet, Othello dan Macbeth mempunyai dasar yang diperbuat daripada bahan yang sangat gelap yang terenap setelah pembentukannya.[26] Puncak dengan ketinggian 11 km telah dicerap didalam beberapa imej Voyager berdekatan rantau tenggara Oberon,[28] yang mungkin merupakan puncak tengah di lembangan hentaman yang besar dengan garis pusat sekitar 375 km.[28] Permukaan Oberon bersilang dengan suatu sistem ngarai yang kurang meluas berbanding dengan Titania.[15] Sisi-sisi ngarai berkemungkinan merupakan tubir sesar yang dihasilkan oleh sesar biasaTemplat:Efn sama ada ia tua atau baru.[29] Ngarai yang paling menonjol di Oberon adalah Chasma Mommur.[30]

Geologi Oberon dipengaruhi oleh dua daya: pembentukan kawah hentaman dan pelapisan semula secara endogenik.[29] Pembentukan kawah hentaman berlaku di sepanjang sejarah Oberon dan ia bertanggungjawab terhadap rupa Oberon pada hari ini.[26] Pelapisan semula secara endogenik berlaku selepas pembentukan Oberon. Proses endogenik tersebut kebanyakanya adalah tektonik secara semula jadi dan yang membawa kepada pembentukan ngarai yang sebenarnya adalah retakan gergasi dalam kerak ais.[29] Ngarai tersebut menghancurkan sebahagian permukaan yang lama.[29] Peretakan kerak disebabkan oleh pengembangan Oberon sebanyak 0.5%,[29] yang terjadi dalam dua fasa sepadan dengan ngarai tua dan muda.

Rupa muka tompok-tompok gelap yang sebahagian besarnya berlaku di hemisfera depan dan di dalam kawah masih belum diketahui. Beberapa ahli sains berandaian bahawa tompok-tompok tersebut berasal daripada "gunung berapi ais" (seakan-akan seperti mare qamari),[26] manakala yang lain berpendapat bahawa hentaman mengeluarkan bahan gelap yang terkubur di bawah ais tulen (kerak).[23] Berdasarkan hipotesis yang kedua, sebahagian Oberon sekurang-kurangnya perlu dibezakan, dengan kerak ais terletak di atas bahagian dalam yang tidak dibezakan.[23]

Rupa muka permukaan Oberon yang telah dinamakan[31]
Rupa muka Dinamakan sempena Jenis Panjang garis pusat (km) Koordinat
Chasma Mommur Mommur (cerita rakyat Perancis) Chasma 537 Templat:Coord
Antony Mark Antony Kawah 47 Templat:Coord
Caesar Julius Caesar 76 Templat:Coord
Coriolanus Coriolanus 120 Templat:Coord
Falstaff Falstaff 124 Templat:Coord
Hamlet Hamlet 206 Templat:Coord
Lear Raja Lear 126 Templat:Coord
MacBeth Macbeth 203 Templat:Coord
Othello Othello 114 Templat:Coord
Romeo Romeo 159 Templat:Coord
Rupa muka permukaan Oberon dinamakan berdasarkan watak dan tempat yang berkaitan dengan karya Shakespeare.[32]

Asal usul dan evolusi

Oberon dipercayai telah terbentuk daripada cakera akresi atau subnebula iaitu suatu cakera gas atau debu yang sama ada wujud di sekitar Uranus untuk beberapa waktu selepas pembentukannya atau dicipta oleh hentaman gergasi yang mungkin menyebabkan keserongan besar kepada Uranus.[33] Komposisi tepat subnebula masih belum diketahui, namun ketumpatan Oberon dan bulan Uranus yang lain secara relatifnya lebih tinggi berbanding dengan bulan Zuhal, menunjukkan bahawa bulan-bulan Uranus mempunyai kandungan air yang rendah.Templat:Efn[15] Kandungan karbon dan nitrogen mungkin wujud dalam bentuk karbon monoksida dan N2, bukannya metana dan ammonia.[33] Bulan yang terbentuk daripada subnebula tersebut mungkin mengandungi kurang air ais (dengan CO dan N2 terperangkap sebagai klatrat) dan lebih banyak bahan berbatuan yang menjelaskan mengapa bulan Uranus mempunyai ketumpatan yang tinggi.[15]

Akresi Oberon mungkin berlanjutan selama beberapa ribu tahun.[33] Hentaman yang mengiringi akresi itu menyebabkan pemanasan lapisan luar bulan.[34] Pada kedalaman kira-kira Templat:Convert, suhu maksimum boleh mencapai kira-kira Templat:Convert.[34] Selepas akhir pembentukan, lapisan bawah permukaan menyejuk manakala lapisan dalam Oberon memanas disebabkan oleh pereputan unsur-unsur radioaktif yang hadir di dalam batu-batuannya.[15] Lapisan berhampiran permukaan yang menyejuk mengucup sementara lapisan dalaman mengembang. Ini menyebabkan tekanan pemanjangan pada kerak bulan yang membawa kepada keretakan. Rangkaian ngarai yang wujud pada hari ini mungkin disebabkan oleh proses ini yang berlangsung selama sekitar 200 juta tahun,[35] menggambarkan bahawa aktiviti endogenik yang disebabkan oleh kejadian tersebut sudah berakhir berbilion tahun lalu.[15]

Pemanasan akresi awal bersama-sama dengan pereputan secara berterusan unsur-unsur radioaktif itu mungkin cukup kuat untuk meleburkan ais[35] jika wujud antibeku seperti ammonia (dalam bentuk ammonia hidrat) atau garam.[20] Peleburan yang berlanjutan mungkin telah membawa kepada pemisahan ais dari batu-batuan dan pembentukan teras berbatu yang dikelilingi oleh mantel berais. Lapisan air cecair ("lautan") yang kaya dengan ammonia terlarut mungkin terbentuk di sempadan di antara teras dan mantel.[20] Suhu eutektik campuran ini ialah Templat:Convert.[20] Apabila suhu jatuh dibawah nilai ini, lautan mungkin boleh menjadi beku. Pembekuan air akan membawa kepada pengembangan lapisan dalam, yang mungkin menyumbang kepada pembentukan ngarai seperti graben. Namun begitu, pengetahuan semasa evolusi Oberon masih lagi terhad.[26]

Penjelajahan

Setakat ini, satu-satunya imej dekat Oberon diambil oleh kuar Voyager 2 di mana bulan Oberon melintas terbang Uranus pada Januari 1986. Jarak terdekat Voyager 2 dari Oberon adalah Templat:Convert[36] dan imej terbaik Oberon mempunyai peleraian ruangan 6 km.[26] Imej tersebut meliputi sekitar 40% permukaan, tetapi hanya 25% permukaan yang diimejkan dengan leraian yang membenarkan pemetaan geologi.[26] Ketika waktu lintas terbang, hemisfera selatan Oberon sedang menghadap Matahari, sehingga hemisfera utara yang gelap tidak dapat dikaji.[15] Tiada kapal angkasa lain yang pernah melawat sistem Uranus, dan setakat ini belum ada misi untuk ke Uranus dirancang pada masa hadapan.

Lampiran

Nota

Templat:Notelist

Rujukan

Templat:Reflist

Pautan luar

Templat:Kategori Commons

Templat:Uranus Templat:Bulan Sistem Suria (padat) Templat:Portal bar Templat:Authority control

Templat:Rencana pilihan

  1. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Herschel 1787
  2. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Herschel 1788
  3. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Herschel 1798
  4. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Struve 1848
  5. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Herschel 1834
  6. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Newton Teece 1995
  7. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Kuiper 1949
  8. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Lassell 1852
  9. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Lassell 1851
  10. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Shakespeare
  11. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Lassell 1848
  12. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Lassell 1850
  13. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Lassell, surat 1851
  14. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama orbit
  15. ↑ 15.00 15.01 15.02 15.03 15.04 15.05 15.06 15.07 15.08 15.09 15.10 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Smith Soderblom et al. 1986
  16. ↑ 16.0 16.1 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Ness Acuña et al. 1986
  17. ↑ 17.0 17.1 17.2 17.3 17.4 17.5 17.6 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Grundy Young et al. 2006
  18. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Hidas Christou et al. 2008
  19. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Jacobson Campbell et al. 1992
  20. ↑ 20.0 20.1 20.2 20.3 20.4 20.5 20.6 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Hussmann Sohl et al. 2006
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Bell McCord 1991
  22. ↑ 22.0 22.1 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Karkoschka 2001, Hubble
  23. ↑ 23.0 23.1 23.2 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Helfenstein Hillier et al. 1990
  24. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Buratti Mosher 1991
  25. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama USGS-Nomenclature
  26. ↑ 26.0 26.1 26.2 26.3 26.4 26.5 26.6 26.7 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Plescia1987
  27. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama USGS: Uranus: Oberon: Hamlet
  28. ↑ 28.0 28.1 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Moore Schenk et al. 2004
  29. ↑ 29.0 29.1 29.2 29.3 29.4 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Croft 1989
  30. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Mommur
  31. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama usgs
  32. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Strobell Masursky 1987
  33. ↑ 33.0 33.1 33.2 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Mousis 2004
  34. ↑ 34.0 34.1 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Squyres Reynolds et al. 1988
  35. ↑ 35.0 35.1 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Hillier & Squyres 1991
  36. ↑ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Stone 1987
Diambil daripada "https://ms.wiki.beta.math.wmflabs.org/w/index.php?title=Oberon_(bulan)&oldid=515"