Cerun

Cerun: $m=\frac{\mathrm{\Delta }y}{\mathrm{\Delta }x}=\tan (\theta )$

Dalam matematik, cerun (Templat:Jawi) atau kecerunan (Templat:Jawi) garis ialah nombor yang menerangkan kedua-dua arah dan kecuraman sesuatu garis. Cerun sering dilambangkan dengan huruf m; tiada jawapan yang jelas kepada soalan mengapa huruf m digunakan untuk cerun, tetapi penggunaan terawalnya dalam bahasa Inggeris terdapat dalam O'Brien (1844) yang menulis persamaan garis lurus sebagai Templat:Nowrap dan ia juga boleh didapati dalam Todhunter (1888) yang menulisnya sebagai " y = mx + c ".

Cerun dikira dengan mencari nisbah "perubahan menegak" kepada "perubahan mendatar" antara (mana-mana) dua titik berbeza pada satu garis. Kadang kala nisbah dinyatakan sebagai hasil bahagi ("naik atas larian"), memberikan nombor yang sama untuk setiap dua titik berbeza pada baris yang sama. Garisan yang semakin menurun mempunyai "kenaikan" negatif. Garisan itu mungkin praktikal – seperti yang ditetapkan oleh juruukur jalan, atau dalam rajah yang memodelkan jalan atau bumbung sama ada sebagai penerangan atau sebagai pelan.

Kecuraman, kecondongan atau gred garisan diukur dengan nilai mutlak cerun. Cerun dengan nilai mutlak yang lebih besar menunjukkan garis yang lebih curam. Arah garis sama ada meningkat, menurun, mendatar atau menegak.

• Garis menaik jika ia naik dari kiri ke kanan. Cerun adalah positif, iaitu $m>0$.
• Garis menurun jika ia turun dari kiri ke kanan. Cerun adalah negatif, iaitu $m<0$.
• Jika garisan mendatar, kecerunannya ialah sifar. Ini adalah fungsi malar.
• Jika garisan menegak, cerun tidak tertakrif (lihat di bawah).

Kenaikan jalan di antara dua titik ialah perbezaan antara ketinggian jalan di dua titik tersebut, katakan y ₁ dan y ₂, atau dengan kata lain, kenaikan ialah (y₂ − y₁) = Δy. Untuk jarak yang agak pendek, di mana kelengkungan Bumi mungkin diabaikan, larian ialah perbezaan jarak dari titik tetap yang diukur sepanjang aras, garis mendatar, atau dengan kata lain, larian ialah (x₂ − x₁) = Δx. Di sini kecerunan jalan di antara dua titik hanya digambarkan sebagai nisbah perubahan ketinggian kepada jarak mendatar antara mana-mana dua titik pada garisan.

Dalam bahasa matematik, kecerunan m garis ialah

$m=\frac{y_2-y_1}{x_2-x_1}.$

Konsep cerun terpakai terus kepada gred atau gradien dalam geografi dan kejuruteraan awam. Melalui trigonometri, kecerunan m garis dikaitkan dengan sudut kecondongannya θ oleh fungsi tangen.

$m=\tan (\theta )$

Oleh itu, garisan menaik 45° mempunyai kecerunan +1 dan garis menurun 45° mempunyai kecerunan sebanyak −1.

Sebagai pengitlakan penerangan praktikal ini, matematik kalkulus pembezaan menakrifkan kecerunan lengkung pada satu titik sebagai kecerunan garis tangen pada titik itu. Apabila lengkung diberikan oleh satu siri titik dalam rajah atau dalam senarai koordinat titik, cerun boleh dikira bukan pada satu titik tetapi di antara mana-mana dua titik tertentu. Apabila lengkung diberikan sebagai fungsi selanjar, mungkin sebagai ungkapan algebra, maka kalkulus pembezaan menyediakan peraturan yang memberikan formula untuk kecerunan lengkung pada mana-mana titik di tengah lengkung.

Pengitlakan konsep cerun ini membolehkan pembinaan yang sangat kompleks dirancang dan dibina yang melampaui struktur statik yang sama ada mendatar atau menegak, tetapi boleh berubah mengikut masa, bergerak dalam lengkung, dan berubah bergantung pada kadar perubahan faktor lain. Oleh itu, idea mudah cerun menjadi salah satu asas utama dunia moden dari segi teknologi dan persekitaran binaan.

Takrifan

Cerun digambarkan untuk Templat:Nowrap. Klik untuk membesarkan

Kecerunan garis dalam sistem koordinat, dari Templat:Nowrap hingga Templat:Nowrap

Kecerunan garis dalam satah yang mengandungi paksi x dan y secara amnya diwakili oleh huruf m, dan ditakrifkan sebagai perubahan dalam koordinat y dibahagikan dengan perubahan sepadan dalam koordinat x, antara dua titik berbeza pada garisan. Ini dijelaskan oleh persamaan berikut:

$m=\frac{\mathrm{\Delta }y}{\mathrm{\Delta }x}=\frac{\text{perubahan}\text{menegak}}{\text{perubahan}\text{mengufuk}}=\frac{\text{naikan}}{\text{larian}}.$

(Huruf Yunani delta, Δ, biasanya digunakan dalam matematik untuk bermaksud "perbezaan" atau "perubahan". )

Diberi dua mata $(x_1,y_1)$ dan $(x_2,y_2)$, perubahan dalam $x$ dari satu ke yang lain adalah $x_2-x_1$ (larian), manakala perubahan dalam $y$ ialah $y_2-y_1$ (naikan). Menggantikan kedua-dua kuantiti ke dalam persamaan di atas menghasilkan formula:

$m=\frac{y_2-y_1}{x_2-x_1}.$

Formula gagal untuk garis menegak, selari dengan $y$ paksi (lihat Pembahagian dengan sifar), yang cerun boleh diambil sebagai tak terhingga, jadi cerun garis menegak dianggap tidak tertakrif.

Contoh

Katakan satu garisan melalui dua titik: P = (1, 2) dan Q = (13, 8). Dengan membahagikan perbezaan dalam $y$ -koordinat mengikut perbezaan dalam $x$ -koordinat, seseorang boleh mendapatkan cerun garisan:

$m=\frac{\mathrm{\Delta }y}{\mathrm{\Delta }x}=\frac{y_2-y_1}{x_2-x_1}=\frac{8-2}{13-1}=\frac{6}{12}=\frac{1}{2}$.

Oleh kerana cerun adalah positif, arah garisan semakin meningkat. Memandangkan |m| < 1, condong tidak terlalu curam (condong < 45°).

Sebagai contoh lain, pertimbangkan garis yang melalui titik (4, 15) dan (3, 21). Kemudian, kecerunan garisan ialah

$m=\frac{21-15}{3-4}=\frac{6}{-1}=-6.$

Oleh kerana cerun adalah negatif, arah garisan semakin berkurangan. Memandangkan |m| > 1, penurunan ini agak curam (penurunan > 45°).

Algebra dan geometri

Cerun garis selari dan serenjang

Contoh

Sebagai contoh, pertimbangkan garis yang melalui titik (2,8) dan (3,20). Garis ini mempunyai cerun, Templat:Math, iaitu

$\frac{(20-8)}{(3-2)}=12.$

Seseorang kemudian boleh menulis persamaan garis, dalam bentuk cerun titik:

$y-8=12(x-2)=12x-24.$

atau:

$y=12x-16.$

Sudut θ antara −90° dan 90° yang dibuat oleh garis ini dengan paksi- Templat:Math ialah

$\theta =\arctan (12)\approx 85.2^{\circ }.$

Pertimbangkan dua garis: Templat:Math dan Templat:Math. Kedua-dua garisan mempunyai kecerunan Templat:Math. Mereka bukan garis yang sama. Jadi ia adalah garis selari.

Pertimbangkan dua baris Templat:Math dan Templat:Math. Kecerunan garis pertama ialah Templat:Math. Kecerunan garis kedua ialah Templat:Math. Hasil darab kedua-dua cerun ini ialah −1. Jadi kedua-dua garis ini berserenjang.

Perangkaan

Dalam statistik, kecerunan garis regresi kuasa dua terkecil yang paling padan untuk sampel data tertentu boleh ditulis sebagai:

$m=\frac{r{s}_y}{s_x}$ ,

Kuantiti m ini dipanggil sebagai cerun regresi untuk garisan $y=mx+c$. Kuantiti $r$ ialah pekali korelasi Pearson, $s_y$ ialah sisihan piawai bagi nilai-y dan $s_x$ ialah sisihan piawai bagi nilai-x. Ini juga boleh ditulis sebagai nisbah kovarians:

$m=\frac{\mathrm{cov}(Y,X)}{\mathrm{cov}(X,X)}$

Cerun jalan atau kereta api

Terdapat dua cara biasa untuk menggambarkan kecuraman jalan atau jalan kereta api. Satu adalah dengan sudut antara 0° dan 90° (dalam darjah), dan satu lagi dengan cerun dalam peratusan. Lihat juga landasan kereta api gred curam dan landasan kereta api rak.

Rumus untuk menukar cerun yang diberikan sebagai peratusan kepada sudut dalam darjah dan sebaliknya ialah:

$\text{sudut}=\arctan \left(\frac{\text{cerun}}{100\mathrm{\%}}\right)$ (ini ialah fungsi songsang tangen; lihat trigonometri )

dan

$\text{cerun}=100\mathrm{\%}\times \tan (\text{sudut}),$

dengan sudut dalam darjah dan fungsi trigonometri beroperasi dalam darjah. Contohnya, cerun 100% atau 1000‰ ialah sudut 45°.

Cara ketiga ialah memberikan satu unit kenaikan dalam katakan 10, 20, 50 atau 100 unit mendatar, contohnya 1:10. 1:20, 1:50 atau 1:100 (atau "1 dalam 10", "1 dalam 20", dll.) 1:10 adalah lebih curam daripada 1:20. Contohnya, kecuraman 20% bermakna 1:5 atau condong dengan sudut 11.3°.

Jalan raya dan kereta api mempunyai kedua-dua cerun membujur dan cerun silang.

• 
  Tanda amaran cerun di Belanda
• 
  Papan tanda amaran cerun di Poland
• 
  Jarak 1371 meter jalan kereta api dengan cerun 20‰ di Republik Czech
• 
  Tiang kecerunan kereta api zaman wap menunjukkan cerun di kedua-dua arah di stesen kereta api Meols, United Kingdom

Kalkulus

Pada setiap titik, terbitan ialah kecerunan garis yang bertangen kepada lengkung pada titik itu. Nota: terbitan pada titik A adalah positif di mana hijau dan titik sempang, negatif di mana merah dan putus-putus, dan sifar di mana hitam dan padu.

Konsep cerun adalah teras kepada kalkulus pembezaan. Untuk fungsi bukan linear, kadar perubahan berbeza di sepanjang lengkung. Terbitan bagi fungsi pada satu titik ialah kecerunan garis tangen kepada lengkung pada titik itu, dan dengan itu sama dengan kadar perubahan fungsi pada titik itu.

Jika kita biarkan Δx dan Δy ialah jarak (masing-masing sepanjang paksi x dan y) antara dua titik pada lengkung, maka cerun yang diberikan oleh takrif di atas,

$m=\frac{\mathrm{\Delta }y}{\mathrm{\Delta }x}$ ,

ialah kecerunan garis sekan pada lengkung. Untuk garis, sekan di antara mana-mana dua titik ialah garis itu sendiri, tetapi ini tidak berlaku untuk mana-mana jenis lengkung lain.

Dengan menggerakkan dua titik lebih rapat supaya Δy dan Δx berkurangan, garis sekan lebih hampir menghampiri garis tangen ke lengkung, dan oleh itu kecerunan sekan menghampiri tangen. Dengan menggunakan kalkulus pembezaan, kita boleh menentukan had, atau nilai yang Δy/Δx menghampiri apabila Δy dan Δx semakin menghampiri sifar; ia berikutan bahawa had ini ialah cerun tepat tangen. Jika y bergantung kepada x, maka sudah memadai untuk mengambil had di mana hanya Δx menghampiri sifar. Oleh itu, kecerunan tangen ialah had Δy/Δx apabila Δx menghampiri sifar, atau dy/dx. Kita memanggil had ini terbitan.

$\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x}=\underset{\mathrm{\Delta }x\to 0}{\lim }\frac{\mathrm{\Delta }y}{\mathrm{\Delta }x}$

Nilainya pada satu titik pada fungsi memberikan kita cerun tangen pada titik itu. Sebagai contoh, biarkan y = x². Satu titik pada fungsi ini ialah (−2,4). Terbitan bagi fungsi ini ialah Templat:Nowrap. Jadi kecerunan garis tangen kepada y pada (−2,4) ialah 2 ⋅ (−2) = −4. Persamaan garis tangen ini ialah: y − 4 = (−4)(x − (−2)) atau y = −4x − 4.

Lihat juga

• Jarak Euclid
• Gred
• Satah condong
• Fungsi linear
• Garis cerun terbesar
• Takrifan cerun
• Penganggar Theil–Sen, garis dengan cerun median di antara set titik sampel

Pautan luar

• Templat:Cite web interactive