Lihat sumber bagi Tork

[[File:Torque animation.gif|frame|right|Hubungan antara [[Daya (fizik)|daya]] '''F''', tork '''τ''', [[momentum linear]] '''p''', dan [[momentum sudut]] '''L''' dalam satu sistem yang mempunyai putaran tertumpu pada satu satah sahaja (daya dan momen disebabkan [[graviti]] dan [[geseran]] diabaikan.]]
'''Tork''', '''kilasan''', '''momen''' atau '''momen daya''' (simbol: <math>\boldsymbol\tau</math> atau {{mvar|'''τ'''}}) ialah kuantiti [[Daya (fizik)|daya]] [[Pusingan|pusingan atau putaran]] yang dikenakan ke atas sesuatu [[tuas]] hasil putaran objek berpusatkan suatu paksi,<ref>Serway, R. A. and Jewett, Jr. J. W. (2003). ''Physics for Scientists and Engineers''. 6th Ed. Brooks Cole. ISBN 0-534-40842-7.</ref><ref name="CE">{{Cite web|url=https://pakcikengineer.com/mekanikal/apakah-itu-tork/|title=Apakah Itu Tork|last=Khairul Ikhwan Khamis|date=9 April 2021|website=PakcikEngineer|url-status=live|access-date=6 Oktober 2021}}</ref> [[tuas|fulkrum]], atau pangsi yang mana arah kilasan ini mengikut arah daya yang dikenakan terhadap objek yang beredar.<ref name="CE" /> Jika daya itu menarik atau menolak, tork boleh dianggap sebagai satu piuhan kepada objek. Ia adalah kuantiti [[vektor]] (bentuk diungkapkan: <math> \vec{\tau}\,</math>)<ref name="CE" /> menggunakan unit [[Sistem Unit Antarabangsa|piawai]]  [[Newton meter]] (N⋅m).<ref name="BIPM222">From the [https://www.bipm.org/en/publications/si-brochure/ official SI website]: "...For example, the quantity torque is the cross product of a position vector and a force vector. The SI unit is newton metre. Even though torque has the same dimension as energy (SI unit joule), the joule is never used for expressing torque."</ref><ref name="BIPM 5.1">{{cite web|url=https://www.bipm.org/utils/common/pdf/si-brochure/SI-Brochure-9-EN.pdf|title=SI brochure Ed. 9, Section 2.3.4|year=2019|publisher=Bureau International des Poids et Mesures|access-date=29 Mei 2020}}</ref>

Secara matematiknya, tork dapat ditakrifkan sebagai [[hasil darab silang]] bagi jarak/panjang lengan tuas dengan daya, yang menyebabkan putaran.

== Sejarah ==
Konsep tork, juga dikenali sebagai momen atau ganding, berasal dari kajian [[Archimedes]] terhadap [[tuas]]. Analog putaran bagi daya, [[jisim]] dan [[pecutan]] adalah tork, [[momen inersia]] dan [[pecutan sudut]].

==Definisi==

'''Tork''' ialah [[hasil darab silang]] antara jejari pusingan dan [[Daya (fizik)|daya]], iaitu

:<math> \vec{\tau} = \vec{r} \times \vec{F} \,</math>

dimana

:<math> \vec{r} \,</math> ialah jejari pusingan atau jarak diantara titik dimana [[Daya (fizik)|daya]] dikenakan dengan titik pusingan
:<math> \vec{F} \,</math> ialah [[Daya (fizik)|daya]] yang dikenakan

Maka magnitud bagi tork ialah

:<math> \tau = rFsin(\phi) \,</math>

dimana <math> \phi \,</math> ialah [[sudut]] antara [[Daya (fizik)|Daya]] <math>F\,</math> dan jejari <math>r\,</math>.

==Hubungan==

===Dengan pecutan sudut===

Mengikut [[Hukum Newton Kedua]], [[Daya (fizik)|daya]] ialah hasil darab antara jisim dan pecutan:

:<math> F = ma \,</math>

jika [[Daya (fizik)|daya]] dan jejari berserenjang maka,

:<math> \tau = Fr = mar = mr^2\alpha = I\alpha \,</math>

maka jumlah tork ialah

:<math> \sum \tau_z = I\alpha_z \,</math>

dimana

:<math> \alpha \,</math> ialah [[pecutan sudut]]
:<math> I \,</math> ialah [[momen inersia]]

===Dengan momentum sudut===

Jumlah tork juga adalah bersamaan dengan kadar perubahan [[momentum sudut]]

<math> \sum \tau = \frac{dL}{dt} \,</math>

==Kerja==
''Untuk rencana lanjutan lihat [[kerja (fizik)|kerja]]''

[[kerja (fizik)|kerja]] yang dilakukan oleh torque ialah:

:<math> W = \int_{\theta_1}^{\theta_2} \tau_z d\theta \,</math>

maka, jika tork adalah pemalar [[kerja (fizik)|kerja]] ialah

:<math> W = \tau_z (\theta_2 - \theta_1) = \tau\Delta\theta \,</math>

==Kuasa==

[[Kuasa (fizik)|Kuasa]] bagi tork ialah

:<math> P = \tau_z\omega_z \,</math>

==Lihat Juga==
* [[Kinematik sudut]]

==Rujukan==
{{reflist|2}}

[[category:Sains]]
[[Kategori:Sains tulen]]
[[category:Fizik]]