Lihat sumber bagi Tenaga

{{More citations needed|tarikh=Januari 2024}}

'''Tenaga''' ({{Jawi|تناݢ}}) dalam konteks [[fizik]] merupakan suatu kuantiti [[skalar]] yang menerangkan jumlah [[kerja (fizik)|kerja]] yang dapat dilakukan oleh sesebuah [[daya (fizik)|daya]] dan juga merupakan sejenis ciri pada objek dan sistem yang menuruti sebuah [[Hukum Keabadian]]. Jenis-jenis tenaga termasuklah tenaga [[tenaga kinetik|kinetik]], [[tenaga keupayaan|keupayaan]], [[tenaga haba|haba]], [[tenaga keupayaan graviti|graviti]], [[tenaga bunyi|bunyi]], [[tenaga cahaya|cahaya]], [[tenaga keupayaan kenyal|elastik]] dan [[sinaran elektromagnet|elektromagnetik]].

== Sejarah ==
Kemahaman tenaga mula dikembangkan seawal zaman [[Aristoteles]] pada abad ke-4 SM dengan ungkapan {{lang-grc|ἐνέργεια|energeia|}} "kegiatan, kendalian"<ref>{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=energy|title=Energy|last=Harper|first=Douglas|work=Online Etymology Dictionary|archive-url=https://web.archive.org/web/20071011122441/http://etymonline.com/index.php?term=energy|archive-date=2007-10-11|accessdate=May 1, 2007|dead-url=no}}</ref>.

Pada akhir abad ke-17, [[Gottfried Leibniz]] menggagaskan [[Vis viva|''vis viva'']], atau gaya hidup, yang didefinisikan sebagai perkalian antara jisim sesebuah objek dengan kuadrat kelajuannya yang difikirkan malar kekal. Pengiraan kelajuan yang berkurangan akibat daya geseran difikirkan Leibniz dengan sutu teori bahwa tenaga suhu terdiri dari gerak acak dari bagian pembentuk zat, meski pada akhirnya hal ini mengambil masa lebih satu abad untuk diterima secara umum. Analogi modern dari besaran ini ([[Energi kinetik|tenaga kinetik]]) hanya berbeza pada faktor pengali setengah.<ref>{{Cite book|title=The Science of Energy – a Cultural History of Energy Physics in Victorian Britain|last=Smith|first=Crosbie|publisher=The University of Chicago Press|year=1998|isbn=0-226-76420-6}}</ref> 

[[Gustave-Gaspard Coriolis]] menjelaskan "[[tenaga kinetik]]" pada tahun 1829, dan [[William John Macquorn Rankine|William Rankine]] memunculkan gagasan "[[Tenaga keupayaan|tenaga kepupayaan]]" tahun 1853. Hukum [[keabadian tenaga]] juga pertama kali diusulkan pada awal abad ke-19, dan berlaku pada semua himpunan atau sistem semua benda fizikal yang saling berkaitan sifat yang terasing sendrii. Pernah dipertentangkan apakah panas adalah substansi fisika atau bukan, atau hanyalah besaran fizik seperti [[momentum]]. Pada tahun 1845 [[James Prescott Joule]] menemukan hubungan antara kerja mekanik dengan munculnya haba. Pengembangan ini memunculkan teori kekekalan tenaga, dirumuskan formal oleh William Thomson ([[Lord Kelvin]]) dalam [[Termodinamik|termodinamika]]. Termodinamika memberikan penjelasan bagi pengembangan proses-proses kimia oleh [[Rudolf Clausius]], [[Josiah Willard Gibbs]], dan [[Walther Nernst]]. Clausius juga mengemukakan konsep [[entropi]] dan [[Jožef Stefan]] mengenalkan hukum [[tenaga radiasi]]. Menurut [[teorema Noether]], hukum kekekalan tenaga adalah akibat daripada hukum fizik tidak berubah terhadap waktu.<ref name="jphysics">{{Cite book|title=Jacaranda Physics 1|last=Lofts|first=G|author2=O'Keeffe D|publisher=John Willey & Sons Australia Ltd.|year=2004|isbn=0-7016-3777-3|edition=2|location=Milton, Queensland, Australia|page=286|chapter=11 — Mechanical Interactions|display-authors=etal}}</ref>

== Unit ==

Unit [[SI]] bagi tenaga ialah [[joule]] ('''J''',)<ref>{{Cite book|url=https://drive.google.com/file/d/1Fsv-wf1psn-nsX9CaTr0C0W_5pfA5jZR/view|title=Mesin Arus Searah|last=Aswardi dan Yanto, D. T. P.|date=2019|publisher=CV IRDH|isbn=978-623-7343-12-7|location=Purwokerto|pages=7|access-date=2022-01-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20220106091344/https://drive.google.com/file/d/1Fsv-wf1psn-nsX9CaTr0C0W_5pfA5jZR/view|archive-date=2022-01-06|dead-url=no|url-status=live}}</ref> sempena nama [[James Prescott Joule]]. 1 [[joule]] bersamaan dengan 1 [[Newton]]-[[meter]]'''.

== Prinsip Keabadian Tenaga ==

Mengikut [[Prinsip Keabadian]], tenaga tidak boleh hilang atau dimusnahkan tetapi ia boleh di tukar kepada bentuk yang lain.

== Kerja ==

Untuk rencana lanjutan, lihat [[Kerja Dalam Mekanik|kerja]]

[[Kerja Dalam Mekanik|Kerja]] adalah sukatan tenaga pada [[sesaran]] tertentu.

:<math> E = \int \mathbf{F} \cdot \mathrm{d}\mathbf{s}</math>

:<math> \mathbf{F}</math> ialah [[daya (fizik)|daya]] yang bertindak ke atas objek itu
:<math> \mathrm{d}</math> ialah jumlah [[sesaran]] ketika [[daya (fizik)|daya]] itu bertindak

== Haba ==
Haba (disingkatkan Q, juga dipanggil perubahan haba) adalah pertukaran tenaga haba antara dua badan yang mempunyai suhu yang berlainan. Unit SI bagi haba ialah joule.

Kaitan antara haba dan tenaga sama dengan kaitan antara kerja dan tenaga. Haba mengalir antara kawasan yang tidak berada dalam keadaan keseimbangan haba; haba mengalir dari kawasan yang bersuhu tinggi ke kawasan yang bersuhu rendah. Semua objek (jirim) mempunyai tenaga dalaman yang berkaitan dengan pergerakan rawak atom dan molekul dalam jirim. Tenaga dalaman ini berkadaran terus kepada suhu objek itu. Apabila dua objek yang berlainan suhu bersentuhan secara terma, mereka akan menukar tenaga dalaman sehinggalah suhu kedua-dua objek sama. Jumlah tenaga yang dipindah adalah jumlah tenaga yang ditukar. Biasanya haba dikelirukan dengan tenaga dalaman, tetapi kedua-duanya ada perbezaan: haba berkaitan dengan perubahan tenaga dalaman dan kerja yang dilakukan oleh sesuatu sistem. Istilah haba digunakan untuk memperihalkan pengaliran tenaga; manakala istilah tenaga dalaman digunakan untuk memperihalkan tenaga. Memahami perbezaan ini adalah keperluan untuk memahami hukum pertama termodinamik.

Sinaran inframerah biasanya dikaitkan dengan haba, kerana haba pada suhu bilik ke atas akan mengeluarkan radiasi yang tertumpu kepada jalur inframerah tengah

Haba ialah pertukaran tenaga diantara dua objek yang berlainan [[suhu]].

== Tenaga Kinetik ==

Untuk rencana lanjutan lihat [[tenaga kinetik]]

[[tenaga kinetik|Tenaga kinetik]] adalah komponen tenaga yang berkaitan dengan pergerakan sesuatu objek.

:<math>E_k = \int\frac{1}{2} mv^2 \,</math>

dimana

:<math>E_k\,</math> ialah [[tenaga kinetik]]
:<math>m\,</math> ialah [[jisim]] objek
:<math>v\,</math> ialah [[halaju]]objek

== Tenaga keupayaan ==
{{utama|Tenaga keupayaan}}
Tenaga keupayaan adalah tenaga yang tersimpan di dalam suatu objek.

=== Tenaga keupayaan graviti ===
{{utama|Tenaga keupayaan graviti}}
Tenaga keupayaan [[graviti]] ialah tenaga yang tersimpan di dalam objek yang terletak pada ketinggian tertentu.

: <math> U_g = m g h \,</math>
: <math> m \,</math> [[jisim]] objek
: <math> h \,</math> ketinggian objek dari permukaan

=== Tenaga keupayaan kenyal ===
{{utama|Tenaga keupayaan kenyal}}
Tenaga keupayaan kenyal ialah tenaga yang tersimpan dalam spring.

: <math> U_e = {1\over2}kx^2</math>

: <math> k \,</math> pemalar spring
: <math> x \,</math> jarak spring dimampatkan dari [[kestabilan]]

== Tenaga Dalam Gerakan Harmonik Mudah ==

Dalam [[gerakan berkala|gerakan harmonik mudah]], terdapat dua jenis tenaga iaitu [[tenaga kinetik]] dan tenaga keupayaan kenyal. Maka jumlah tenaga ialah

:<math> E = \frac{1}{2} mv_x^2 + \frac{1}{2}kx^2 \,</math>
:<math> E = \frac{1}{2}m[-\omega A sin(\omega t + \phi)]^2 + \frac{1}{2}k[A cos(\omega t + \phi)]^2 \,</math>
:<math> E = \frac{1}{2}kA^2 sin^2(\omega t + \phi) + \frac{1}{2}kA^2 cos^2(\omega t + \phi) \,</math>
:<math> E = \frac{1}{2}kA^2 \,</math>

== Lihat juga ==
* [[Gerakan berkala]]
* [[Kuasa (fizik)|Kuasa]]
* [[Momentum]]

==Rujukan==
{{reflist}}

{{Authority control}}{{tunas-fizik}}
[[Kategori:Tenaga| ]]
[[Kategori:Sains]]
[[Kategori:Sains tulen]]
[[Kategori:Fizik]]
[[Kategori:Konsep fizik asas]]