Lihat sumber bagi Iodin

{{Kotak info iodin}}
'''Iodin''' adalah [[unsur kimia]] [[halogen]] dengan simbol '''I''' dan [[nombor atom]] 53. Unsur [[bukan logam]] yang menyerupai [[klorin]] dan [[bromin]] ini digunakan untuk nutrisi dan pembuatan filem foto.

== Ciri-ciri ==
Takat lebur iodin ialah 113.70 °C dan takat didih unsur ini ialah kira-kira 184 °C. Namun begitu, iodin mengalami [[pemejalwapan]] dalam suhu bilik, dan peleburan iodin hanya boleh dilakukan melalui peningkatan suhu yang mendadak dan kuat.<ref>{{Cite book|title=Lehrbuch der Anorganischen Chemie|last=Holleman|first=A. F.|last2=Wiberg|first2=E.|last3=Wiberg|first3=N.|publisher=de Gruyter|year=2007|isbn=978-3-11-017770-1|edition=ke-102|location=[[Berlin]]|pages=440–442|language=de}}</ref> Leburan iodin ialah cecair berwarna perang yang mampu mengalirkan arus elektrik. 

Selaras dengan kedudukan iodin di bahagian bawah kumpulan halogen dalam jadual berkala, takat-takat ini ialah takat tertinggi bagi halogen stabil. Selain itu, iodin memiliki [[keelektronegatifan]] terendah serta paling kurang reaktif dalam kalangan halogen stabil.<ref name="Greenwood800">Greenwood dan Earnshaw, m/s. 800–4</ref>

=== Isotop ===
{{Utama|Isotop iodin}}
Iodin hanya mempunyai satu [[isotop]] stabil, iodin-127, <sup>127</sup>I, dan isotop ini ialah satu-satunya isotop iodin yang boleh dijumpai di persekitaran. Secara keseluruhan, 37 buah isotop iodin dikenal pasti, kebanyakannya dengan [[separuh hayat]] kurang dari satu hari.

== Sejarah ==
Iodin ditemui oleh pakar kimia Perancis, [[Bernard Courtois]] pada 1811 melalui tindak balas [[asid sulfurik]] terhadap abu [[rumpai laut]] yang menghasilkan wap berwarna ungu yang terkondensasi di permukaan sejuk lalu membentuk hablur-hablur berwarna gelap.<ref name="Greenwood794">Greenwood and Earnshaw, m/s 794</ref> Beliau kemudiannya memberikan sampel tersebut kepada rakan-rakannya, [[Charles Bernard Desormes]], [[Nicolas Clément]], [[Joseph Louis Gay-Lussac]] dan pakar fizik, [[André-Marie Ampère]]. Desormes dan Clément mengumumkan penemuan unsur tersebut pada 29 November 1813.<ref>Desormes dan Clément membuat pengumuman penemuan iodin di Institut impérial de France pada 29 November 1813; rumusan pengumuman itu tertera dalam ''Gazette nationale ou Le Moniteur Universel'' pada 2 Disember 1813. Lihat: F. D. Chattaway (23 April 1909) [https://books.google.com/books?id=Rco_AQAAIAAJ&pg=PA193#v=onepage&q&f=false "The discovery of iodine,"]</ref>

Nama unsur ini berasal daripada perkataan [[Bahasa Yunani Kuno|Yunani kuno]], ''ioeidēs'' (ἰοειδής,<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aalphabetic+letter%3D*i%3Aentry+group%3D19%3Aentry%3Di%29oeidh%2Fs Liddell–Scott–Jones Greek–English Lexicon] at the [[Perseus Digital Library]]</ref> [[lembayung]]) sempena warna wap iodin dan dinamakan oleh Gay-Lussac.<ref name="court2">{{Cite journal|last=Courtois|first=Bernard|date=1813|title=Découverte d'une substance nouvelle dans le Vareck|url=https://books.google.com/books?id=YGwri-w7sMAC&pg=RA2-PA304|journal=[[Annales de chimie]]|volume=88|page=304}}</ref> Dalam jadual-jadual berkala awal, simbol ''J'' digunakan (daripada simbol ''I'' yang digunakan sekarang), yakni terbitan daripada perkataan ''Jod'' dalam bahasa Jerman.<ref>{{cite web|url=https://web.lemoyne.edu/giunta/EA/MENDELEEVann.HTML|title=Mendeleev's First Periodic Table|website=web.lemoyne.edu}}</ref>

== Sebatian ==
Sebatian termudah iodin ialah [[hidrogen iodida]], HI yang merupakan sebuah gas yang bertindak balas dengan [[oksigen]] untuk menghasilkan air dan iodin. Sebatian ini dihasilkan melalui tindak balas iodin terhadap [[hidrogen sulfida]] atau [[hidrazina]].<ref name="Greenwood809">Greenwood and Earnshaw, m/s 809–812</ref>

<chem>2 I2 + N2H4 ->[H2O] HI + N2</chem>

Sebatian akueus hidrogen iodida ialah [[asid hidroiodik]], suatu asid kuat. Selain itu, hampir semua unsur dalam jadual berkala mampu menghasilkan sebatian binari dengan iodin.

[[Iodin oksida|Oksida-oksida iodin]] ialah oksida halogen yang paling stabil disebabkan oleh jurang keelektronegatifan antara oksigen dengan iodin yang ketara.

== Kewujudan ==
Iodin merupakan unsur umum ke-61 paling banyak melimpah dalam [[kerak Bumi]], dengan kepekatan sebanyak 0.46 bahagian per juta, paling rendah dalam kalangan unsur halogen umum.<ref name="Greenwood809" /> Dianggarkan bahawa terdapat kira-kira 8.7 × 10<sup>12</sup> tan iodin di Bumi, di mana 70% deposit iodin berada di dasar laut.<ref>{{Cite web|url=https://www.u-presscenter.jp/item/914.pdf|title=ヨウ素を通 して見た地球 ・環境 ・生物|last=Yasuyuki|first=Muramatsu|date=Mei 2005|website=Isotope News|language=Jepun|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=21 Jun 2019}}</ref>

Negara-negara pengeluar iodin utama termasuklah [[Republik Rakyat China|China]] dan [[Jepun]].<ref name="Greenwood809" />

== Kegunaan ==
Kira-kira separuh iodin yang dihasilkan digunakan dalam pelbagai sebatian organoiodin, 15% digunakan sebagai iodin tulen, 15% lagi digunakan dalam [[kalium iodida]], dan 15% lagi digunakan dalam sebatian-sebatian tak organik.<ref name="Greenwood809" />

[[Kalium tetraiodomerkurat(II)]], K<sub>2</sub>HgI<sub>4</sub> atau reagen Nessler, digunakan dalam pengesanan [[ammonia]]. Iodin atau [[triiodida]], I<sub>3</sub><sup>-</sup> digunakan sebagai [[disinfektan]]. Iodin-131 dan iodin-123 digunakan dalam [[perubatan nukear]] serta terapi terhadap [[penyakit tiroid]]. Dalam pemakanan, iodin berperanan dalam melengkapkan zat manusia dan mengurangkan masalah kekurangan iodin seperti penggunaan [[garam teriodin]] dan iodin lazim.<ref name="WHO2008">{{cite book|url=http://apps.who.int/medicinedocs/documents/s16879e/s16879e.pdf|title=WHO Model Formulary 2008|date=2009|publisher=World Health Organization|isbn=9789241547659|page=499|accessdate=8 January 2017}}</ref>

== Peranan biologi ==
Iodin ialah unsur kimia yang penting dalam kehidupan. Iodin diperlukan dalam penghasilan hormon-hormon tiroid, [[tiroksina]] dan [[triiodotironina]]. Selain tiroid, iodin dilaporkan menghambat pertumbuhan tumor pada [[kelenjar mama]] di payu dara.<ref>{{Cite journal|last=Gärtner|first=Roland|year=2009|title=Hat Jod eine Bedeutung in der Prävention und adjuvanten Therapie von Brustkrebs?|url=https://www.thieme-connect.de/products/ejournals/abstract/10.1055/s-0029-1213543|journal=Deutsche Zeitschrift für Onkologie|language=Jerman dan Inggeris|volume=41|issue=2|pages=53-56|doi=10.1055/s-0029-1213543|via=}}</ref>

=== Pengambilan iodin ===
{{Utama|Kekurangan iodin}}
Kekurangan zat iodin membawa kepada [[hipotiroidisme]] dengan gejala-gejala seperti beguk, pertambahan berat badan, kemurungan dan kecacatan mental.<ref>{{Cite book|title=Endocrinology & metabolism|last=Felig|first=Philip|last2=Frohman|first2=Lawrence A.|date=2001|publisher=McGraw-Hill Professional|isbn=978-0-07-022001-0|chapter=Endemic Goiter|chapter-url=https://books.google.com/?id=AZUUGrp6yUgC&pg=RA1-PA351}}</ref> Penyakit-penyaki lain berkaitan iodin termasuk [[tirioditis Hashimoto]] dan intolerans atau alahan iodin.

Pengambilan iodin secara berlebihan membawa kepada iodisme (keracunan iodin) dengan gejala-gejala seperti erupsi kulit, kekurangan berat badan dan sakit di bahagian hadapan kepala.<ref>{{Cite web|url=https://www.merriam-webster.com/medical/iodism|title=Iodism|last=|first=|date=|website=[[Merriam-Webster]]|language=en|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=14 April 2020}}</ref> Keracunan ini jarang berlaku pada kini, dan punca iodisme pada kini lebih tertumpu kepada cubaan bunuh diri atau pengambilan secara tidak sengaja.<ref>{{Cite journal|last=Firth|first=J. O.|year=1933|title=Iodism|url=https://jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/241091|journal=JAMA|language=en|volume=|pages=|doi=10.1001/jama.1933.02740020028008|via=}}</ref>

== Rujukan ==
{{Reflist}}

== Pautan luar ==

* {{Commonscat-inline}}
* {{Wiktionary-inline}}
{{Compact periodic table}}
{{Kawalan kewibawaan}}{{tunas-kimia}}

[[Kategori:Agen pengoksidaan]]
[[Kategori:Halogen]]
[[Kategori:Unsur kimia]]